ساوه شناسی
ازجمله نام هایی که با صفحات تاریخ آشنایی دیرینه دارد نام ساوه است . شهری که تقدم تاریخی آن به عهد باستان بازمی گردد و غنای فرهنگی آن یادآورحضوربزرگان علم و ادب وهنردراین خطه از سرزمین ایران اسلامی است. شهرستان ساوه دومین شهرستان استان مرکزی پس از اراک است. ساوه یکی از مناطق باستانی ایران و شهری کهن که بازمانده ازدوران ساسانی و پیـش از آن می باشد. ساوه ازدیربازمهد علم و ادب بوده است.اختران فروزانی درآسمان فرهنگ و هنراین شهر درخشیده اند از جمله سلمان ساوجی ، علامه عسگری ، شهیدچمران . قدمت شهرستان به سه هزار سال پیش باز می گردد
نقشه ساوه
شهرستان ساوه تا تهران ۱۴۰ کیلومتر فاصله دارد و آب و هوای آن معتدل مایل به گرم است. ساوه یکی ازشهرها و مناطق باستانی بازمانده دوران ساسانی است. ساوه در روزگار پارتیان با نام «سواکینه» یکی از منازل مهم میانراهی و در سده هفتم قبل از میلاد یکی از دژها و منازل سرزمین ماد به شمار می‌رفته است. ورود حضرت معصومه (س) به ساوه، نخستین رویدادی است که در تاریخ اوایل دوران اسلامی این شهر ذکر شده است. ناحیه و شهر ساوه در روزگار دیالمه و سلجوقیان پیوسته مقر زمستانی سلاطین دیلمی و سلجوقی وسپاهیان آنان بوده است.
شهر صنعتی کاوه
شهر صنعتی کاوه با مساحتی بالغ بر ۳۰۰۰ هکتار در فاصله ۱۰۰ کیلومتری جنوب غربی تهران در سال ۱۳۵۲تأسیس شده است.این شهر که بزرگترین شهر صنعتی ایران است به دلایلی همچون موقعیت ممتاز جغرافیائی و نزدیکی آن به تهران، دسترسی آسان به سایر نقاط ایران و جاده های ترانزیت، مجاورت با فرودگاه بین المللی امام خمینی و اتوبان تهران- ساوه، برخورداری از مزایای مناطق ویژه اقتصادی، دسترسی به خطوط راه آهن سراسری و برخورداری از تأسیسات زیربنائی مناسب به یک قطب بزرگ صنعتی بین المللی تبدیل شده است.
نقشه شهر صنعتی کاوه
مکان های دیدنی و تاریخی – ساوه:
باغ های سرسبز و پررونق انار، قزقلعه ساوه، مسجدانقلاب، مسجدجامع ساوه، کاروان‌سرای باغ شیخ، امامزاده سیداسحاق ساوه برخی از مهم‌ترین دیدنی‌های شهرستان ساوه را تشکیل می‌دهند.
کشاورزی و دام داری – ساوه:
اساس اقتصاد شهرستان ساوه بر پایه کشاورزی و دام‌داری استوار است. سیستم کشاورزی منطقه در سال های اخیر از حالت سنتی به صورت نیمه مکانیزه در آمده به طوری که حدود ۸۰ درصد درآمد مردم از راه کشاورزی و ۲۰ درصد از راه صنعت تامین می‌شود. منابع آب جهت آبیاری زمین های زراعی و باغ‌های میوه از رودخانه قره چای و چاه های ژرف و کاریزها تامین شده و از عمده‌ترین فرآورده ها این منطقه گندم، جو، تره بار، پنبه، علوفه دامی، بنشن، میوه های سر درختی مانند انار، انجیر، انگور، زردآلو، گیلاس، بادام و گردو را می توان نام برد. دام‌داری بر اساس و روش سنتی و پرواری انجام می شود که شامل پرورش گاو، گوسفند و طیور است که نیازهای داخلی مردم را تامین می‌کند. صنایع دستی این شهرستان از قدیم شامل قالی‌بافی، جاجیم بافی و گیوه دوزی است. بازرگانی در زمینه محصولات کشاورزی و دامی رواج دارد. عمده ترین صادرات این شهرستان گندم، ذرت، بنشن، انار و انجیر است.
مشخصات جغرافیایی – ساوه:
ساوه یکی از شهرستان های استان مرکزی از خاور به شهرستان تهران و قم، از شمال به شهرستان کرج، از باختر به بخش های خرقان و نوپران از توابع شهرستان ساوه و از جنوب به شهرستان تفرش محدود می‌شود. مرکز شهرستان از نظر جغرافیایی در ۵۰ درجه و ۲۲ دقیقه ی درازای خاوری و ۳۵ درجه و ۱ دقیقه ی پهنای شمالی و ارتفاع ۱۰۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. شهرستان ساوه در منطقه ای دشتی قرار گرفته و کوه های پراکنده در اطراف آن واقع شده اند. شهرستان ساوه از آب و هوای معتدل و خشک برخوردار است. رودخانه قره چای از مهم ترین رودخانه‌های این شهرستان به شمار می‌آید. مسیرهای دسترسی به این منطقه عبارتند از :
– جاده آسفالته ساوه – تهران به درازای ۱۳۰ کیلومتر
– جاده آسفالته ساوه- همدان به درازای ۱۷۰ کیلومتر
– جاده آسفالته ساوه – قم به درازای ۷۰ کیلومتر
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی – ساوه:
ساوه یکی از شهرها و مناطق باستانی بازمانده از دوران ساسانی است که به معنی خرده طلا آمده است. تپه باستانی ساسانی آسیاباد (سیر آباد) در مجاورت شهر، هم چنین تپه ها و محوطه های تاریخی هریسان، خرم آباد، آوه نشان گر قدمت این است. ساوه در روزگار پارتیان با نام «سواکینه»، یکی از منازل مهم میان راهی و در سده هفتم قبل از میلاد یکی از دژها و منازل سرزمین ماد به شمار می رفته است. از وضعیت ساوه در روزگار پیش از اسلام اطلاع دقیق و مستندی در دست نیست، اما از قرن دوم هجری به بعد در مورد این شهر اطلاعات و روایات مکتوب زیادی موجود می باشد. ورود حضرت معصومه (ع) به ساوه در راه سفر خراسان و بیماری ایشان در ساوه، نخستین رویدادی است که در تاریخ اوایل دوران اسلامی این شهر ذکر شده است. به نظر می رسد که گسترش خلافت اسلامی تا مرزهای چین، حمل و نقل کالا، کاروان های زیارتی حجاج و آبادانی راه ابریشم، توسعه شهر ساوه را در سده های نخستین اسلامی فراهم آورده است.
ناحیه و شهر ساوه در روزگار دیالمه و سلجوقیان پیوسته مقر زمستانی سلاطین دیلمی و سلجوقی و سپاهیان آنان بوده که معمولا ییلاق را در ناحیه خرقان و همدان می گذرانده اند. سرای معروف دیلمان و کوشک سلطانی ساوه اقامتگاه شاهان سلجوقی بوده است. رونق و آبادی شهر ساوه در روزگار سلجوقیان به اوج خود رسید و ساوه به مرکز سران قبایل متحد سلجوقی که لقب اتابک داشتند، تبدیل شد. از این روزگار تا دوره خوارزمشاهیان بسیاری از وزرای سلجوقی و خوارزمشاهی ساوجی بوده اند که هریک در زمان خود در آبادانی و ایجاد بناهای شهری آن کوشیدند. ساوه در جریان حمله خانمان بر انداز مغول در قرن هفتم هجری صدمه و آسیب فراوانی دید. مغولان شهر را ویران کرده و ساکنان آن را از دم تیغ گذراندند. عماد الملک ساروجی وزیر با تدبیر و دانشمند سلطان محمد و سلطان جلال الدین خوارزمشاهی از جمله افرادی است که در جریان حمله مغول جان خود را از دست داد. در دروه جانشینان هلاکو (ایلخانان) قسمت عمده ای از خرابی های هجوم مغول مجددا بازسازی شد. در این دوره نیز ساوجیان هم چنان در مقامات و مناصب دیوانی دولت ایلخانی به خدمت در آمدند که از آن جمله می توان به خواجه سعد الدین ساوجی وزیر غازان خان، امیر نظام الدین یحیی ساوجی، خواجه ظهیر الدین ساوجی، خواجه شمس الدین ساوجی و… اشاره کرد.
ساوه در دوران تیموریان و آق قویونلو از غارت های متعدد و رقابت های میان شاهزادگان آق قویونلو صدمه فراوانی دید. ورود ترکمانان چادر نشین و استقرار آنان در اطراف ساوه و دستیابی سران آن به حکومت و درگیری و رقابت داخلی آنان، صدمه و آسیب سنگینی به اقتصاد و نیروهای تولیدی شهر وارد ساخت. در دوران صفویه بلوکات ساوه یکی از قلمرو های استقرار ایلات وابسته به نهاد حکومت صفویه (قزلباش و شاهسون ها) شد. اینان در حقیقت به مثابه قوای نظامی حکومت در نواحی مجاور پایتخت استقرار یافتند. از جمله ایل بیات که در دشت های ساوه و زرند مستقر شدند و آن جا را به عنوان قلمرو زمستانه خود برگزید. در دوره صفویه شهر ساوه دوباره آباد شد و کاروان‌سراها، راه ها، رباط های میان راهی، مساجد، بازار سرپوشیده و بناهای متعددی در آن احداث گردید. با این حال خرابی های ناشی از هجوم و حمله تیموریان، جنگ ها و کشمش های زمان آق قویونلو ها به تمامی بازسازی نشد. در اواخر دوره صفویه به ویژه در زمان حکومت شاه سلطان حسین صفوی، ضعف حکومت مرکزی و تاخت و تاز قبایل و ایلات، رویدادهای ناشی از جنگ های ایران و عثمانی و فتنه افغان، آسیب های جدی و فراوانی به رشد و توسعه شهر وارد کرد.در روزگار زندیه با احداث بنای معروف چهار سو، در احیای مجدد بازرگانی ساوه کوشش شد. در فاصله پایان دوران صفویه تا قاجاریه، شهر در تسلط حکام وابسته به گروه های ایلی پر نفوذ ناحیه مانند خلج ها قرار گرفت. با پایتخت شدن تهران، اهمیت ساوه کاسته شد. در حال حاضر شهر ساوه یکی از شهرهای آباد استان مرکزی است و توسعه صنعتی آن موجبات رشد روز افزونی را فراهم آورده است.
اماکن مذهبی – ساوه:
مسجد میدان (مسجد قرمز) – ساوه: این مسجد که به مسجد قرمز نیز معروف است، در ضلع شمالی میدان قدیمی ساوه، قرار دارد. نام قرمز از تزئینات و کتیبه‌های قرمز رنگ مسجد اخذ شده است. ساختمان مسجد مشتمل برگنبد ساده آجری، یک گلدسته، سه رواق و چند ایوان است و از آثار دوره سلجوقی به شمار می‌آید. این مسجد محرابی زیبا و با ارزش دارد که با چند کتیبه گچبری و با نقاشی مقرنس گچی مزین شده است. این محراب سه کتیبه به خط ثلث، کوفی سفید و کوفی زرشکی دارد. از دیگر نشانه‌های با ارزش این مسجد مناره آجری آن است که از قرن پنجم (عهد سلجوقی) به یادگار مانده است و تاریخ ۴۵۳ هجری قمری بر روی آن ثبت شده است.
مسجد جامع ساوه – ساوه: مسجد جامع ساوه یکی از آثار ارزشمند دوره سلجوقی است که در اوایل قرن ششم هجری قمری همزمان با پیدایش شهر ساوه بنیان گذارده شده است. این بنا، گنجینه‌ای از هنر نقاشی است و کاشی کاری وگچبری‌های بسیار جالب توجهی دارد. این مسجد مجلل و باشکوه مشتمل بر یک حیاط، ایوان، مناره، چند شبستان، گنبد، دو محراب قدیمی با کتیبه‌ای به خط کوفی و دو محراب عصر صفوی با کتیبه خط ثلث است. محراب مسجد کتیبه‌های متعدد عمودی و افقی دارد که سه جانب را فرا گرفته و روی آن‌ها به خط ثلث و کوفی سوره‌هایی از قرآن مجید مانند سوره شریفه «قدر»، «اخلاص» و «جمعه» گچبری شده است. در ضلع غربی میانه شبستان‌ها نیز ایوان باشکوه رفیعی قرار دارد که در هر جانب آن حجره‌ای با درگاه تنگ تعبیه شده است. گنبد مسجد جامع، ۱۴ متر قطر و ۱۶ متر ارتفاع دارد. ساق گنبد از درون با کاشی‌های زیبا آراسته شده است. بیرون‌چهار دیواری مسجد، مناره‌ای با ارتفاع ۱۴ متر وجود دارد که از نظر هنر معماری قابل توجه است. این بنا در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
امامزاده سلطان سید اسحاق – ساوه: این بنا در چند صد متری مسجد جامع ساوه قرار دارد و شامل صحن و ایوان بقعه است. بنای بقعه، برج گونه‌ای از آثار قرن هفتم هجری قمری است که در سده‌های بعد، واحدهایی به آن افزوده شده است. کاشی‌ها هشت گوش فیروزه‌ای، خشتی سه سانتی متری فیروزه فام و کتیبه موجود از زیبایی‌های خاص این بقعه است. متن کتیبه کاشی کاری به خط برجسته ثلث شامل سوره مبارکه جمعه است که بر روی آن تاریخ ۶۷۶ هجری قمری خوانده می‌شود.
آثار تاریخی – ساوه:
تپه علیشار
– ساوه: این تپه در وسط روستای علیشار در بخش رازقان ساوه قرار گرفته و قدمت دیرینه دارد و ازجانب سازمان میراث فرهنگی به عنوان مکان باستانی، شناسایی و ثبت گردیده است.
قلعه الویر
– ساوه: قلعه تاریخی الویر در شمال غربی شهرستان ساوه قرار دارد. الویر یک روستای تاریخی محسوب می‌شود که سه تپه باستانی در محدوده آن وجود دارد. قلعه الویر در کنار تپه دوم قرار دارد و از سنگ،خشت و سفال‌های ساده و لعابدار منقوش آن چنین استنباط می‌شود که قدمت آن به دوره‌های ساسانی و بعد ازاسلام تا زمان صفویه می‌رسد. در ۲ کیلومتری شرق الویر یک تپه باستانی قرار دارد که قدمت سفال‌های پراکنده پیرامون آن به هزاره چهارم، سوم و دوم قبل از میلاد می‌رسد و همچنین از این تپه، سفال‌های متعدد مربوط به دوره ساسانیان تا عصر ایلخانیان کشف شده است.
غار آقداش
– ساوه: این غار در کوه‌های شمال آبادی آقداش در دهستان کوهپایه شهرستان ساوه قرار دارد. در این‌غار نقاشی‌های حاکی از سکونت انسان در عصر شکار وجود دارد. به همین لحاظ از مهم‌ّترین محوطه‌های باستانی بخش نوبران ساوه به شمار می‌رود.
قلعه آردمین
– ساوه: در ۵۶ کیلومتری جاده ساوه – همدان، در دامنه جنوبی کوه‌های رحمان دهکده سرسبزی به‌نام آردمین وجود دارد. در میان آبادی و در داخل بافت مسکونی و باغ‌ها، بنای عظیمی مشتمل بر بخش‌های‌مختلف خودنمایی می‌کند. نمای بنا از داخل حیاط، چهار چوب‌های مستطیل آجری دارد که یک در میان با استفاده از گچ تعبیه شده‌اند. ارسی‌های داخلی برج جنوب غربی با گره‌کاری و شیششه‌های الوان، نرده‌های چوبی و درِ ورودی دو لنگه‌ای تزئین شده‌اند. در ضمن میخ پرچ‌ها و کوبه‌های فلزی در ورودی بیرونی نیز جالب توجه می‌باشند. این قلعه وفضای سرسبز و با صفای روستا از جاذبه‌های تاریخی – طبیعی این روستا به شمار می‌رود.
تپه آوه
– ساوه: تپه باستانی آوه در روستای آوه ۱۰ کیلومتری ساوه قرار دارد. از مکان‌هایی است که تاکنون سفالینه‌های بسیاری از آن به دست آمده است که عمدتاً به دوران پیش از اسلام و بعد از اسلام تعلق دارند.
قلعه اسماعیلیه
– ساوه: این قلعه در کنار آبادی “قزقلعه” بر روی صخره یکپارچه‌ای در کوه قره داغ در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی ساوه ساخته شده است. در پیرامون قلعه با استادی و مهارت تمام نقب‌هایی تعبیه شده‌که هر یک به نوعی سنگر دفاعی است. کنار قلعه در درون صخره، آب انباری دیده می‌شود. ساختمان اصلی قلعه‌بر روی تراسی رو به دشت ساوه قرار دارد. قرینه سازی در ساختمان بنا بسیار دقیق رعایت شده است. در هرطرف راهرو، سه اطاق ساخته شده که به ایوان ارتباط دارند. در جوار بنای اصلی، سمت دروازه، بنای دیگراحداث شده که نماز خانه‌ای در آن قرار دارد و محراب آن هنوز در قسمت جنوب غربی دیده می‌شود. در شمال‌قلعه بقایای یک آبادی و تپه‌ای وجود دارد که در آن سفال‌هایی از هزاره چهارم و پنجم قبل از میلاد یافت شده‌است.
پل تاریخی سرخده
– ساوه: بنای این پل در جنوب ساوه و در ۱۳ کیلومتری جاده پل آباد به قز قلعه در جنوب‌غربی روستای سرخده واقع شده است. مصالح آن تماماً از آجر و ملاط ساروج است. ساختمان پل از ۸۸ چشمه‌با طاق رومی تشکیل شده و طول پل حدود ۷۰ متر و عرض ان ۵۵ متر است. ساختمان و بنای پل جالب توجه ودارای ارزش‌های دیداری است.
جغرافیای طبیعی – ساوه:
دریاچه سد غدیر
– ساوه: سد آبی – برقی غدیر در تنگه فرقان در ۲۵ کیلومتری شهر ساوه واقع شده است. این سدعلاوه بر تأمین آب کشاورزی دشت ساوه، آب آشامیدنی منطقه پایین دست سد را نیز تأمین می‌کند. این دریاچه‌و اراضی پیرامون آن یکی از تفرجگاه‌های مناسب منطقه است و در فصل تابستان و بهار در اشکال مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
غرق آباد
غَرق‌آباد شهری است در شهرستان ساوه استان مرکزی ایران. غرق‌آباد در بخش نوبران این شهرستان و در مسیر جاده همدان به ساوه قرار دارد.
غرق‌آباد در فاصله ۵۵ کیلومتری جاده ساوه به همدان واقع شده و دارای آب وهوایی معتدل و مطبوع است.این شهر کوچک بعد از انقلاب ۵۷ از نظر تقسیمات سیاسی از روستا به شهر تبدیل شده است.
درباره شهر
غرق آباد شهریست در شهرستان ساوه استان مرکزی،در بخش نوبران این شهرستان و در مسیر جاده همدان به ساوه قرار دارد.
غرق اباد در فاصله ۵۵ کیلومتری جاده ساوه به همدان واقع شده و دارای آب و هوای معتدل و مطبوع است.این شهر بعد از انقلاب ۵۷ از نظر تقسیمات سیاسی از روستا به شهر تبدیل شد.
غرق آباد با توجه به شرایط مناسب اقلیمی و جغرافیایی خود مانند قابلیت های خوب کشاورزی،داشتن زمینه های مناسب برای احداث کارگاهها و کارخانه های تولیدی،واقع شدن در مسیر جاده ترانزیتی و مرکزیت روستاهای مجاور و همچنین وجود نیروی انسانی جوان از پتانسیل های بالای رشد و توسعه برخوردار است.
غرق آباد ازشمال به بخش رازقان،غرب شهر نوبران،شرق به شهر ساوه و جنوب به شهر تفرش نزدیک است و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵۲۷ متر می باشد
